Câu 7 Trình bày hai hiện tượng xảy ra song song trong quá trình sản sinh hồng cầu .Vai trò của vitamin B12 và acid folic.

Trình bày hai hiện tượng xảy ra song song trong quá trình sản sinh hồng cầu .Vai trò của vitamin B12 và acid folic. 

Quá trình sinh hồng cầu là quá trình tăng sinh và chín của dòng hồng cầu từ các tế bào gốc sinh máu vạn năng.

Nơi sản sinh hồng cầu: bào thai: gan, lách, trưởng thành: tủy của các xương dẹt

Hai hai hiện xảy ra song song là tổng hợp ADN của nhân và sự tổng hợp Hemoglobin.

Sự tổng hợp ADN

·    Để đảm bảo cho sự phân bào (ADN được tổng hợp từ 4 đơn phân là A, T, G, C nhờ tác dụng của enzym ADN Polymerase. Các đơn phân này liên kết với nhau bằng liên kết phosphodiseste, còn liên kết giữa hai chuỗi của phân tử ADN là liên kết hydro theo nguyên tắc bổ sung A = T, G = X ).

·    Từ tiền nguyên hồng cầu → hồng cầu ưa acid có 4 lần phân bào, nguyên hồng cầu ưa acid tế bào không phân chia nữa, nhân tế bào trở nên đông đặc và bị đẩy ra ngoài → nguyên hồng cầu ưa acid biệt hoá thành hồng cầu lưới không có nhân.

Sự tổng hợp Hemoglobin

·    Hemoglobin là 1 phân tử chứa bốn chuỗi polypeptit và bốn Hem (là phân tử Porphyrin chứa ion Fe2+ ở giữa) đảm nhiệm vai trò của hồng cầu trong cơ thể là vận chuyển CO₂ và O₂.

·    Sự tổng hợp Hb bắt đầu từ tiền nguyên hồng cầu → tăng dần lên trong quá trình trưởng thành của dòng hồng cầu → bào tương ngày càng trở nên ưa acid.

·    Các bào quan dần biến mất, đến giai đoạn hồng cầu lưới chỉ còn lại một vài vết tích (một vài ribosome, vài mitochondri và các RNA) đủ đảm bảo cho sự tổng hợp hemoglobin còn tiếp tục.

·    Giai đoạn hồng cầu trưởng thành, tất cả các bào quan này biến mất, hồng cầu không còn khả năng tổng hợp Hb, mà chỉ có chức năng chứa đựng, giữ gìn và vận chuyển hemoglobin mà thôi.

Hai hiện tượng tổng hợp ADN và tổng hợp hemoglobin xảy ra đồng thời tương ứng về mặt hình thái với một giai đoạn biệt hoá của bào tương. Khi [Hb] trong bào tương = 34% → phân bào dừng lại → đồng bộ giữa thể tích trung bình của hồng cầu từ 85 - 95 mm3 và độ bão hoà hemoglobin trung bình của hồng cầu từ 32 -38%.

·    Thể tích trung bình của hồng cầu phụ thuộc vào số lần phân bào. Nếu số lần phân bào tăng trên 4 lần thì thể tích trung bình của hồng cầu sẽ giảm và ngược lại.

·    Nếu độ bão hoà hemoglibin trung bình của hồng cầu đạt đến mức 34% một cách chậm chạp so với tốc độ phân bào (ví dụ do rối loạn tổng hợp hemoglobin) → phân bào bổ sung thêm → thể tích trung bình của hồng cầu giảm, hồng cầu nhỏ hơn bình thường.

Vai trò của vitamin B12 và acid folic:

·    Cần thiết cho sự chín của các hồng cầu non trong tủy xương

·    Cần thiết cho sự tổng hợp thymidin triphosphate, thành phần quan trọng của DNA

·    Vitamin B12:

-   Cần thiết để tái tạo dạng hoạt động của acid folic(FH4)

-   Làm tăng sự vận chuyển của acid folic vào bên trong tế bào, ở trong tế bàoVit B12 giúp chuyển acid folic từ dạng không hoạt động thành dạng hoạt động.

-   Nguyên nhân thiếu: ăn không đủ, rối loạn hấp thu vitamin B12 do mất yếu tố nội (bệnh tự miễn, cắt dạ dày, viêm teo niêm mạc dạ dày)

-   Nhu cầu :1mg/ngày. Dự trữ nhiều trong gan.

·    Acid folic

-   Dạng hoạt động của acid folic cung cấp nhóm metyl (-CH3) cần cho sự tổng hợp acid thymidilic của ADN do đó acid folic rất cần cho sự tổng hợp ADN của nhân.

-   Nguyên nhân thiếu:

+     suy dinh dưỡng, nghiện rượu, không ăn rau xanh,

+     Tăng nhu cầu: đa thai, tan máu, K, thuốc ức chế miễn dịch

-   Nhu cầu : 50mg/ngày. Có nhiều trong rau xanh, ngũ cốc, gan, thịt.

·    Hậu quả thiếu Vit B12 và acid folic: → giảm DNA → loạn quá trình chín của hồng cầu. Khi [Hb] trong bào tương đủ, tế bào không kịp phân chia → gây thiếu máu hồng cầu to, chứa nhiều Hb hơn bình thường nhưng không thực hiện được chức năng chuyển khí và dễ vỡ gây thiếu máu.

Bs.Hoàng Sơn